Quick wins

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Quick wins

Van januari 2021 tot maart 2022 vergaderde de Werkgroep Institutionele Zaken van het Vlaams Parlement tientallen malen onder leiding van parlementsvoorzitter Liesbeth Homans en luisterde in hoorzittingen naar de adviezen van nog meer nationale en internationale deskundigen en specialisten met wie zich boeiende gedachtewisselingen en debatten voordeden. De drie thema’s die steeds opnieuw naar voor kwamen: homogene bevoegdheidspakketten,  financiële en fiscale autonomie en het toekomstig staatsmodel. Onze fractie werd deskundig en gedreven geleid door mijn goede Brusselse collega Karl Vanlouwe. Uitgangspunt was en is duidelijk; een beter werkende en efficiëntere overheid. En dat dat nodig is…

Vlaanderen is dankzij de inzet van velen en het bloed en tranen van veel generaties geworden tot wat het nu is: een natie met een eigen taal en cultuur, met een democratische politieke traditie en een sociale rechtsstaat met respect voor de individuele vrijheid, het private initiatief en verenigingsleven. Echter ook wij, overheid en burgers, kijken aan tegen een immense berg van uitdagingen. Deze manifesteren zich op tal van vlakken: economie, ecologie, sociale zekerheid,... Binnen de Belgische context kan je er niet om heen dat we de hoogste belastingen betalen, de hoogste schuldgraad hebben evenals de hoogste overheidsuitgaven. Een kering is niet direct in het vooruitzicht. En dat is nochtans nodig.  

De autonomie van Vlaanderen kwam stap voor stap tot stand en is het resultaat van meerdere staatshervormingen waarbij de Grondwet aangepast werd, bijzondere wetten gestemd en bevoegdheden overgeheveld werden naar de Gemeenschappen en Gewesten. Dit alles wordt beslist op federaal niveau en is daardoor om iets in beweging te krijgen afhankelijk van meerderheiden in beide taalgroepen in het federaal parlement. Voor de verkiezingen van 2024 valt daar niet veel te verwachten. In plaats van enkel te zeuren en te klagen, de noden op te lijsten en hopen op veranderingen die er ten vroegste in 2024 zouden kunnen aankomen, pakken de meerderheidspartijen in het Vlaams Parlement het nu anders aan.

Van 1995 tot 1999 was in het Vlaams Parlement een Commissie Staatshervorming actief. Het werk van deze commissie resulteerde in de zogenaamde Vijf Resoluties die ik vol overtuiging mee goedkeurde: https://www.vlaamsparlement.be/nl/parlementair-werk/dossiers/dossiers/5-...

Deze resoluties waren belangrijke richtsnoeren voor de Vlaamse partijen en wat mij betreft zijn ze dat nog steeds. Maar zoals geschreven; lijdzaam wachten tot na 2024 willen we niet meer. Daarom een conceptnota, die ik mee indiende, met daarin quick wins die ons al stappen in de goede richting moet doen zetten. Quick wins zijn in het algemeen makkelijke verbeteringen, zowel verbeteringen van een product of dienst als van een proces. Ook in de politiek kunnen ze ingezet worden. Daarvoor geen aanpassingen van de Grondwet. Geen bijzondere wetten. Enkel de politieke wil om ze door te voeren. Ze kunnen binnen de verschillende beleidsdomeinen en op verschillende manieren.

Een eerste manier om tot quick wins te komen, leren ons de deskundigen, is het optimaliseren van de bevoegdheidsverdeling. Dat zit nu niet goed wat leidt tot inefficiëntie, elkaar tegenspreken of -werken, laat staan verantwoordelijkheden niet opnemen omdat het de bevoegdheid van de ander is… Deze mogelijkheden tot optimalisering kunnen opgedeeld worden in drie categorieën:

Asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden met het oog op een beleid op maat van de specifieke noden en verschillende dynamieken in de verschillende Gemeenschappen en Gewesten. Een beleid op maat van Vlaanderen en één op Wallonië dus. Duidelijke mogelijkheden in het gezondheids- en arbeidsmarktbeleid gelet op de verschillende situatie in beide landsdelen.   

Vervolgens een correcte interpretatie én toepassing van de huidige bevoegdheidsverdeling waarbij onduidelijkheden en lacunes ‘overlegd’ opgelost worden. Dit zal ook noodzakelijk blijven wanneer bijvoorbeeld nieuwe technologieën of ecologische transities zich aandienen. Een voortdurend overleg van wie doet wat moet ons eigen worden.

En tenslotte het actualiseren en rationaliseren van de overleg- en samenwerkingsinstrumenten waarbij Vlaanderen versterkt wordt. Zeker bij crisismomenten. Doordat bij ons Vlaams Gewest en Gemeenschap samengevoegd is tot één parlement en één regering, zijn wij als grootste, sterkste deelstaat numeriek ondervertegenwoordigd. Dat kan niet langer. 

De conceptnota stelt vervolgens concrete voorbeelden voor op het vlak van gezondheidsbeleid, arbeidsmarktbeleid, energiebeleid, mobiliteitsbeleid en buitenlands beleid. 

Samen met Liesbeth Homans, Karl Vanlouwe en mezelf dienden ook Peter Van Rompuy, Koen Van den Heuvel en Gwendolyn Rutten deze conceptnota in. Wat mij betreft een eerste stap om niet stil te blijven zitten. Het verdere politiek debat zullen we voeren maandag achtdagen in de commissie. En neem van mij aan; de vele maanden en jaren die volgen. Het zullen boeiende tijden worden. Het is immers nodig. Fijne zondag nog.

Kris van Dijck

Dessel, 26 juni 2022