Het eerste jaar in het Europees Parlement zit er bijna op. Het was meer dan een unieke ervaring en het mag gezegd: ik vind er mijn draai. Niet in het minst dankzij mijn goed team medewerkers die alles tot in de puntjes voorbereiden en me figuurlijk, steeds minder letterlijk, de weg wijzen. Morgen rijd ik alvast reeds voor de dertiende keer richting Straatsburg en mijn Waze gebruik ik enkel nog om de op dat moment snelste route te kiezen. De rest zit al in mijn brein. In de dagelijkse werking kan ik me ook uitleven met dossiers waar ik niet mee terecht kon in het Vlaams Parlement. Het nucleaire behoort immers niet tot haar bevoegdheid. Europees des te meer. Of zaken waar ik vroeger politiek-maatschappelijk mee bezig was die nu opnieuw mijn pad kruisen.
Dinsdag, in Brussel, zat ik in de schoot van de commissie Internationale Handel de monitoringgroep voor de Westelijke Balkan voor. Samen met de Europese Commissie werken we aan een nieuw regelgevend kader voor de handel tussen de EU en de zes betrokken landen: Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië. Kroatië (geel op de foto), dat geografisch ook tot de Westelijke Balkan behoort, is al twaalf jaar lid van de EU.
Op zo’n momenten spelen in mijn achterhoofd de herinneringen aan de bloedige oorlog die in de jaren negentig van vorige eeuw Joegoslavië verscheurde. Verschillende keren reed ik samen met Guy Muylaert en een steeds wisselend gezelschap met hulpgoederen en medicatie naar daar. Eerst verschillende streken in Kroatië, daarna Bosnië en het stadje Konjic, waarvan we in Dessel vluchtelingen opvingen. Maar ook het maandenlang belegerde en beschoten Sarajevo dat we als bijna eerste westerlingen bezochten lag op onze vele routes. In een tweede stadium vlogen we naar Kosovo waar we bij wijze van spreken vriend aan huis waren bij hun eerste president: Ibrahim Rugova. We creëerden o.a. een stedenband tussen Mol-Dessel en Peja met een samenwerking rond buitengewoon onderwijs.
Voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog werd een bloedig conflict uitgevochten waar Europa stond bij te kijken. Ja, het waren de Amerikanen die finaal als scheidsrechter optraden. Het verdrag van Dayton, dat de wapens in Bosnië en Hercegovina liet zwijgen, verwijst wel degelijk naar de Amerikaanse stad waar de gesprekken plaatsvonden. Het waren ook Amerikaanse luchtaanvallen die Servië als agressor finaal op andere gedachten bracht. Die Amerikanen toch…
De Joegoslavische burgeroorlog, die met onderbrekingen tussen 1991 en 1999 plaatsvond en naar schatting 140.000 doden eiste, kende in al haar complexiteit grosso modo vier luiken:
Slovenië
Nadat het Sloveens parlement op 25 juni 1991 in Ljubljana de onafhankelijkheid had uitgeroepen viel het Joegoslavisch leger, dat weinig voet aan de grond had in Slovenië, het land binnen. De strijd in het quasi etnisch homogene Slovenië was na tien dagen beslecht in het voordeel van de nieuwe staat.
Kroatië
Diezelfde 25 juni werd in Zagreb de Kroatisch onafhankelijkheid uitgeroepen. Daar gingen de poppen al veel gruwelijker aan het dansen. Zeker in de regio rond Vukovar en Osijek in het oosten van het land en in de Dalmatische Krajina waar in beide gevallen veel etnische Serviërs woonden, ging men over tot etnische zuiveringen waarbij grote Kroatische vluchtelingenstromen tot stand kwamen. Er werd met bekwame spoed een Kroatisch leger opgebouwd en toen die het overwicht kreeg, waren het de Serven die massaal naar Bosnië of Servië vluchtten. Ja, etnische zuiveringen in Europa op het einde ven de twintigste eeuw waarbij geburen elkaar letterlijk de keel oversneden en elkaars huizen in brand staken.
Bosnië en Hercegovina
De messen werden pas echt geslepen in het hartland van Joegoslavië. Begin 1992 had de Bosnische regering een referendum uitgeschreven met de vraag of het land, waar Kroaten, Bosniaks (Bosnische moslims) en Serviërs door elkaar wonen, onafhankelijk moest worden. De twee eersten stemden massaal voor. De Bosnische Serviërs boycotten het hele gebeuren dat volgens hen ongrondwettelijk was. Daardoor was er een grote meerderheid voor onafhankelijkheid en riepen Bosnisch-Kroatische en Bosniak-parlementsleden op 5 april 1992 de onafhankelijkheid uit. Twee dagen later deden de Bosnische Serviërs in die gebieden waar zij in de meerderheid waren hetzelfde met wat zij de Republika Srpska noemden. Het spel zat nu helemaal op de wagen met drie etnische groepen die elkaar naar het leven stonden. Gebieden werden etnisch gezuiverd met als gruwelijkste dieptepunt het bloedbad in de moslimenclave van Srebrenica waar op 11 juli 1995 Servische strijders alle moslim mannen van de vrouwen scheidden, hen afvoerden en in de omliggende bossen koelbloedig vermoordden. De lichamen van 8.373 mannen en jongens werden er in massagraven gedumpt.
Kosovo
Kosovo ten slotte was een Servische provincie met een vorm van autonomie waar vooral etnische Albanezen wonen. Tot 1996 werd er vreedzaam passief verzet gepleegd tegen de Servische heerschappij. Tot, want in dat jaar werd het Kosovaarse Bevrijdingsleger opgericht waarna ook hier de hel los barstte. De oorlog duurde tot 1999. De Serviërs werden uiteindelijk verdreven en er kwam een VN vredesmacht, UNMIK, om Kosovo te besturen. In 2008 riepen de Kosovaren de onafhankelijkheid uit. Servië erkent die onafhankelijkheid niet. België wel.
Om te vechten en oorlog te voeren volstaat vaak één agressor. En daarvoor tekende in grote mate de persoon van Slobodan Milosevic, de president van Servië. die alle in Joegoslavië wonende Serviërs wilde verenigen in één etnische Servische staat. Anderen hoorden verdreven of vermoord te worden. Een variant van ‘From the River to the Sea’, maar dan in de Balkan.
De vrede die in heel het gebied moeizaam tot stand kwam is nog broos. Amper 30 jaar na al die verschrikkelijke wreedheden en ellende is dat op zich niet verwonderlijk. Een baken van vrede is evenwel het drijven van handel. Een evenwichtige en uitgebalanceerde handel die dan ten goede komt van welvaart en welzijn. In die handel met ons, Europa, een steentje kunnen bijdragen en zo bouwen aan vrede, is dat niet mooi? Daarvoor doe ik het toch. Fijne zondag nog…
Kris van Dijck
Dessel, 6 juli 2025
