Vrolijk kerstfeest

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Vrolijk kerstfeest

We zijn alweer aanbeland op de laatste zondag van het jaar. Dit jaar toevallig ook Kerstmis. De dag dat de christenen de geboorte van Jezus herdenken. De dag van licht en vrede. Dit jaar met een erg wrang kantje met oorlog op ons continent. Toch wil ik even stil staan bij de betekenis van Kerstmis. Want het klinkt misschien vreemd maar Kerstmis heeft haar wortels in verschillende culturen en kende doorheen de eeuwen een ware transitie. Vooral de laatste decennia werd het erg geseculariseerd. Het pasgeboren godskindje in de kerststal moest plaats ruimen voor een oud, bejaarde langharige kerstman die aanvankelijk nog met de arrenslee, voortgetrokken door rendieren uit het hoge Noorden met pakjes kwam aandraven en daarvoor nu een sliert fel verlichte Coca-cola-tientonners inzet.

Maar terug naar de geschiedenis toen het christendom en het Europees heidendom met elkaar in aanraking kwamen. De Germanen vierden rond midwinter, 21 december, reeds de winterzonnewende. De dagen beginnen terug te lengen, het boze, de duisternis, werd verjaagd en het licht werd begroet.

De viering van Kerstmis, de geboorte van Jezus, ontstond in de vierde eeuw in Rome. Gekozen werd voor 25 december, de dag waarop de zonnewende op de Romeinse kalender viel. Wie het precies instelde en waarom kon ik niet direct achterhalen. Toch bestaan er twee thesissen. Volgens de godsdiensthistorische verklaring stelden de bisschoppen het feest in als concurrentie en overtreffing van het geboortefeest van de zonnegod, Sol Invictus of onoverwinnelijke zon. Daarnaast is er een kosmologische verklaring. Hierbij baseert men zich op het feit dat belangrijke kosmologische momenten doorheen de hele antieke wereld als betekenisvol werden aanzien. De paasdatum rond de lente-equinox, het moment dat de zon precies loodrecht boven de evenaar staat, de bomen weer groen worden en de vogeltjes gaan fluiten. Dan zou Jezus niet alleen gestorven zijn, maar zoveel jaren eerder op dat moment van het jaar ook verwekt zijn. Negen maanden later kom je dus bij onze winterzonnewende aan om de geboorte te vieren.

De geboorte van Jezus was doorheen de eeuwen zeer prominent de kerstviering bij uitstek. De kerstboom met lichtjes zou een Lutheraanse uitvinding zijn van begin de zestiende eeuw. De eerste kerstboom verscheen in het Vaticaan pas in 1982. Niet eerder. De kerststal was al in 1223 in het leven geroepen door Franciscus van Assisi. De kerstster mocht natuurlijk niet ontbreken. Ik herinner me hoe ik zelf met aluminiumpapier een kerstster knutselde die ik met ijzerdraad boven de kerststal deed zweven. Het kerstkindje werd pas om middernacht in het stalletje geplaatst naast de knielende Jozef en Maria, de schare herders met schapen  en de os en de ezel mochten niet ontbreken. Op zes januari volgden de driekoningen. Die stonden er nog maar net of alles werd weer voor elf maanden op zolder geplaatst. Middernachtmissen volgden, kerstliederen die de geboorte van het kind bezongen ontstonden in alle talen en werden bekende meezingers.

Onze kerstman die de geschenken brengt komt uit Amerika. Wel een vreemde evolutie. Europese migranten namen Sinterklaas mee naar Amerika, daar werd de goed heilige man Sainte Claus. Veranderde van gedaante, om dan terug de plas over te steken om met zijn stamvader de concurrentie aan te gaan. Een strijd die hij voorlopig nog niet kon winnen. Ik vermoed dat die strijd onbetwist gaat blijven. Dat is goed voor de commercie. Zowel 6 december als 25 december doet ons cadeautjes kopen. Wedden dat dat niet snel zal vergaan?

Laat ons het ook langs zijn mooie kant bekijken. Velen spannen zich in om in deze kerstdagen al diegenen die ons dierbaar zijn samen te brengen. Inkopen worden gedaan, cadeautjes worden ingepakt en de tafel wordt versierd. In de keuken worden handen uit de mouwen gestoken. We vieren, geven, eten en drinken. Gezelligheid wordt gekneed. Is dat niet het belangrijkste? Vrede en geluk binnenbrengen in onze eigen intiemste kring. Ook al is het alles behalve een witte kerst, wel een grauwe regenachtige donkere, wens ik voor iedereen toch het allerbeste en nog een fijne kerstzondag toe.

Zo. Dit was dan de laatste column van 2022. De bedoeling is dat ik ze alle 52 opnieuw bundel zoals ik dat ook met de columns van 2021 deed: een erg persoonlijke inkijk in het voorbije jaar.

Kris van Dijck

Dessel, 25 december 2022