Woensdag ontving ik de ambassadeur bij de EU van Taiwan, de heer Roy Lee (foto). Eigenlijk bega ik al een diplomatieke fout want aangezien Taiwan door de meeste landen, ook niet door België of de EU, erkend is, mag ik de titel ambassadeur niet gebruiken. De vertegenwoordiger van Taiwan dan maar. Wat is nu het probleem om Taiwan, of de Republiek China, niet te erkennen? Daarover mijn column van vandaag.
Het grondgebied van Taiwan omvat een groot eiland van een 36.000 km² (bijna drie keer Vlaanderen) en een paar daaromheen gelegen eilandjes ten Oosten van China en ten Noorden van de Filipijnen, helemaal op de grens tussen de Zuid-Chinese Zee en de Stille Oceaan. In het Noorden van het eiland ligt de hoofdstad Taipei. Het land telt 23,6 miljoen inwoners waarvan 8,1 miljoen in de hoofdstedelijke agglomeratie. Het kent een semi-presidentieel systeem waarbij de president, apart verkozen, samen met de eerste minister en zijn regering, aangeduid door het parlement, het land besturen. Vergelijkbaar met het Frans systeem. Een ware democratie en toch wordt het land niet erkend. Waarom niet?
De recente geschiedenis van Taiwan vangt aan eind zestiende eeuw toen in 1583 een Portugees schip langs het eiland voer en door haar kapitein als Ilha Formosa, of prachtig eiland, gedoopt werd. Veertig jaar later (1624) vestigde de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) zich op het eiland met een handelspost en het bestuur over het nu Nederlands-Formosa genoemde eiland werd gevoerd vanuit de zuidwestelijk gelegen plaats Fort Zeelandia, nu Tainan. De inheemse bevolking werd gekerstend en er werden suikerplantages aangelegd.
De inheemse bevolking was verwant aan de Filipino’s maar vanwege het grote succes van de rietsuikerhandel migreerden steeds meer Chinezen van het vaste land naar dit “prachtig eiland”. Toen in 1645 op het vaste land een burgeroorlog uitbrak waarbij de keizerlijke Ming-dynastie verdreven werd door de Qing-dynastie, trok opstandelingenleider en piraat Koxinga, die aan de zijde van de Ming-dynastie vocht, met een groot leger naar het eiland en ging de strijd aan met de VOC. Met de overgave van Fort Zeelandia in 1662 kwam een einde aan de VOC aanwezigheid op Formosa en werd het omgedoopt naar het Koninkrijk Tungning. Vier maanden later overleed Koxinga aan malaria maar zijn nazaten regeerden nog ruim twintig jaar over het eiland tot de Qing-dynastie ook daar een einde aan maakte. Het eiland werd geannexeerd en werd een onderdeel van de Chinese provincie Fujian. In 1885 kreeg het een eigen statuut als aparte Chinese provincie onder de naam Taiwan.
Tien jaar later (1895) moest China ten gevolge van de vredesonderhandelingen die een einde maakten aan de Eerste Chinees-Japanse Oorlog het eiland afstaan aan Japan. Dit tot ongenoegen van de eilandbewoners die in verzet gingen met de bedoeling de Japanners te verslaan en terug aan te sluiten bij het Chinese keizerrijk. Doordat hulp vanuit het Chinese vasteland uitbleef, tja er was een verdrag gesloten nietwaar, mislukte die opstand en werd Taiwan vijftig jaar lang een Japanse kolonie.
In 1945 was het omgekeerde waar. Nadat de Japanners het onderspit delfden in de Tweede Chinees-Japanse Oorlog, als onderdeel van de Tweede Wereldoorlog, werd Taiwan overdragen aan China dat ondertussen na meer dan 2.100 jaar in 1911 een republiek was geworden en geleid werd door de Kwomintang partij.
Waar tijdens de Tweede Wereldoorlog het regeringsleger, geleid door Chiang Kai-shek van de Kwomintang, nog in wisselende allianties zij aan zij met de Chinese communisten van Mao Zedong tegen de Japanners vocht, keerden ze zich na de oorlog tegen elkaar. Met de steun en de levering van enorme hoeveelheden wapens door Stalin, waaronder zelfs op de Nazi’s veroverd oorlogstuig, konden de communisten in 1949 hun tegenstanders van het vaste land verdrijven en trok Chiang Kai-shek en zijn Kwomintang zich terug op Taiwan waar de Republiek China verdergezet werd. Het gehele Chinese vasteland werd door Mao omgedoopt tot de communistische Volksrepubliek China.
Vermeldenswaardig is toch ook dat op 28 februari 1947, dus volop tijdens de burgeroorlog die het land verscheurde, er in Taiwan grote onrusten uitbraken nadat een burger was neergeschoten. Deze onrusten werden door de regeringstroepen van Chiang Kai-shek hardnekkig neergeslagen. Dat ze in China niet op een dode meer of minder keken was toen al duidelijk want niet minder dan 28.000 Taiwanezen werden vermoord. Een massamoord die decennia verzwegen zou blijven. Deze cijfers verbleken naast de doden die de grote leider Mao Zedong op z’n geweten heeft. De schattingen variëren tussen de 40 en 72 miljoen wat natuurlijk nog een andere koek is…
Na de terugtrekking van Chiang Kai-shek op Taiwan werd er een militaire dictatuur geïnstalleerd die een staat van beleg afkondigde die tot 1987 zou duren. In die vier decennia, die ook wel de Witte Terreur wordt genoemd, werden zo’n 200.000 mensen gevangen gezet en 10.000 vermoord. Pas in 1996 werden de eerste presidentiële verkiezingen gehouden en kunnen we spreken van een deftige democratie.
Wat natuurlijk te verwachten was, is dat de Volksrepubliek China Taiwan niet erkend als onafhankelijk land, maar nog steeds als een weerspannige Chinese provincie die in de Chinese moederschoot thuis hoort. Op basis van het één-China-principe staat de regering van de communistische Volksrepubliek dan ook niet toe dat landen tegelijkertijd betrekkingen onderhouden met de Volksrepubliek en Taiwan. Het is het een of hat ander waarbij bijna alle landen voor de banden met de Volksrepubliek kiezen. Slechts twaalf, veelal kleine staten, erkennen Taiwan wel, waaronder Vaticaanstad.
De heer Lee getuigde bij mij over de permanente militaire dreiging vanwege de Volksrepubliek waarbij de steun van de VS om hun soevereiniteit te waarborgen onontbeerlijk is. Neem van mij aan dat ook zij met argusogen kijken naar de ontwikkelingen in het Witte Huis. Niettegenstaande het niet erkennen van het land door Europa en België zijn er wel handelsbetrekkingen met ons land. We voeren voerden in 2023 voor 2,3 miljard euro in (voornamelijk hightech-apparaten, elektronica en computerchips) en voerden voor 717 miljoen euro uit. Ook culturele banden worden aangehaald. Voor een paar jaar was mijn dorpsgenoot, mediafiguur en tv-maker Tijs Vanneste er nog te gast terwijl zijn reeks De Kemping er op tv getoond werd. In september zal een delegatie Vlaamse volksvertegenwoordigers dit mooie land bezoeken.
Zo zie je maar hoe vaak macht en geld het in de internationale politiek halen van ideologie en mensenrechten als er financiële en economische belangen op het spel staan. Een stevige, op de westerse leest geschoeide parlementaire democratie moet het dan afleggen tegen een autocratisch communistisch geleid land waar de mensen niks te zeggen hebben.
Toch maar zorgen dat we zoveel mogelijk met de Taiwanezen, met hun prachtige cultuur, kunnen samenwerken zonder hun grote, dreigende broer niet te veel tegen de borst te stoten. Fijne Zondag nog.
Kris van Dijck
Dessel, 27 april 2025
